जापान— तोहोकु विश्वविद्यालयका अनुसन्धानकर्ताहरुले कम्प्यूटर सिमुलेसन मार्फत् समुन्द्री सतहमा हुने भूस्खलन सुनामी अनुसन्धानमा सहयोग पुग्ने नयाँ गणितीय तरिका विकास गरेका छन् ।

समुन्द्री सतहमा हुने भूस्खलनका कारणले खतनाक समुन्द्री आँधी ‘सुनामी’ पैदा हुन्छ। यस्ता आँधीले समुन्द्रमुनी भएका पाइपलाईन पनि अतिनै जोखिम हुन्छन् ।

तर अझैसम्म समुन्द्रमुनी हुने भूस्खलनका बारेमा वैज्ञानिकहरुलाई पर्र्‍याप्त जानकारी छैन । उनीहरुलाई त्यसबारे केही मात्र तथ्य जानकारी छन्, जुन समुन्द्रीसतहका माटो र पानीको टकरावले समुन्द्री भूस्खलन हुने ।

त्सकारण समुन्द्रीसतहमा हुने त्यस विसिमको व्यवहारको आंकलन गर्ने र सही तथ्य थाहा पाउन वैज्ञानिकहरुलाई अत्यन्तै कठिन हुन्थ्यो ।

तर अहिले अनुसन्धानकर्ताहरुले थप सूचना दिने मिश्रितखालका नयाँ कम्प्यूटर सिमुलेसन गर्ने तरिका प्रस्ताव गरेका छन् । जसले समुन्द्री सतहको माटोको जटिल अवस्थिति बताउन मद्दत गर्ने उनीहरुको भनाइ छ । यस अनुसन्धानको लेखोट वैज्ञानिकहरुले कम्प्यूटर मेकानिक्स भन्ने वैज्ञानिक जर्नलमामा हालै प्रकाशन गरेका छन् ।

’तोहोकु विश्वविद्यालय इन्स्च्टियूट अफ डिजास्टर साइन्सका अनुसन्धानकर्ता प्राध्यापक केन्जिरो तेराडा भन्छन्, ‘हामीले माटो र पानीबीचको टकराबको सूक्ष्म अध्ययन तथा विश्लेषण गर्ने उत्कृष्ट कम्प्यूटर गणितीय पद्धति विकास गरेका छौं ।’

समुन्द्रको भिरालो जमिनमा सूक्ष्म माटाको भूस्खलन र त्यसबाट उत्पन्नहुने तरङ्को गणितिय कम्प्यूटर सिमुलेसन गर्ने कोड पनि निर्माण गरेको उनी बताउँछन् । उनले अहिले विकास गरेको सिमुलेसन विधि गणनापद्धतिको मापनसँग पूर्णरुपमा मिलान हुने बताए ।

अधिक गणितिय उदाहरणबाट अहिले प्रस्ताव गरिएको प्रणालीले हावाहुरी, पानी र माटोबाट हुने विपतका अनुसन्धानमा काम लाग्न सक्दछ ।

थप विश्वसनीय वनाउन अहिलेको पद्धतिलाई ठूला आकारका तथ्यांकमा परिक्षण गर्नेछन् । त्यसबाट आएको नतिजा र प्रयोगात्मक विधिद्वारा आएको नतिजा पूर्णरुपमा मिलान भएमा अहिले कम्प्यूटरमा विकास गरिएका भूस्खलन सुनामी प्रणाली भविष्यमा अनुसन्धान गर्न मद्दत मिल्ने प्राध्यापक केन्जिरो तेराडा बताउँछन्।