2025-07-11

चस्माको फ्रेमका कुरा

eye fram

चस्मा मानिसको दोस्रो आँखा हो । विना चस्मा कतिपय मानिसहरु लेखपढ, हिडडुलजस्ता महत्वपूर्ण कार्य गर्न सकिराखेको हुदैंन । आजभोली चस्माको क्रेज छुट्टै छ । चस्मा कसैले फेसनको रुपमा लगाउँछन त कसैले साहाराको रुपमा लगाउँछन् । बजारमा पाइने विभिन्न ब्राण्डका फेसनेवल चस्मा घामबाट बच्न प्रयोग गरीरहेका हुन्छन् । चस्मा जडित ग्लासको जति महत्व त्यतिकै त्यसलाई अड्याउने फ्रेमको महत्व पनि उतिकै हुन्छ । विना फ्रेम ग्लासको महत्वहुन्न । हुन त आजभोली विभिन्न किसिमको आइलेन्स आएका छन् । तर आइलेन्सभन्दा फ्रेमयुत्त चस्मा नै धेरै प्रयोगमा गरेको पाइन्छ । फ्रेमले पनि चस्माको स्वरुप दिने मान्यताका कारण मानिसले चस्मा छान्दा आफ्नो अनुहार सुहाउँदो फ्रेमको बनोट छानेको पाइन्छ ।

इतिहासः

परापूर्वकालमा ग्रिकका मानिसले चस्मा बनाउन ठूलै मिहिनेत गरेको इतिहास पढ्न पाइन्छ । उनीहरुले त्यतिबेला अक्षरको आकारलाई ठूलो बनाउन, कुनै सूक्ष्म बस्तुको अवलोकन गर्न र आँखाको ज्योति कमी कम भएको मानिसको लागि प्रयोग गरेका थिए ।

एक जना अरवियन वैज्ञानिक अल्हाजेन जसले ११ औं शताव्दीतिर नै परावर्तित प्रकाशको बारेमा अध्ययन गरेका थिए । जसको माध्यमद्वारा आँखाको स्नायु रेशा(नशा) र ब्रेनसँगको सम्वन्ध पत्तालगाएका थिए । पछि १३ औं शताव्दीमा आएर भाइटेल्लो भन्ने वैज्ञानिकले आँखाको लेन्स जसले प्रकाशलाई कन्ट्रोल गर्छ भन्ने थाहा पाए ।

सन् १२५७ ताका एक रोजर बाकन जेल जीवन विताइरहेको बेला उनले पढ्नको लागि ‘म्याग्नीफाइङ लेन्स’(आकारलाई ठूलो बनाउने)को प्रयोग गरेका थिए । त्यसबखत लेन्स हातमा राखेर कमजोर आँखाको ज्योति भएका मानिसहरुले प्रयोगमा गर्दथें ।
समयक्रमसँगै मेटलको फ्रेममा दुइवटा लेन्स फिट गरि एक हातले समातेर अध्ययनको बेला प्रयोग गर्न थालियो । कतिपय मानिसले फ्रेममा धागोका सहायताले कानमा बाँध्ने गरेको पाइयो ।

१७ औं शताव्दीतिर आएर निधारमा चस्मा अडाउन मिल्ने पूर्ण किसिमको फ्रेमको डिजाइन गरेका थिए । यतिखेर मेटलको फ्रेम प्रयोगमा ल्याएको पाइन्छ । यतिखेरका फ्रेम हलुका भएपनि नाकमा घाउ बनाउने र झन्झटयुक्त भएको पाइन्छ ।
२० औं शताव्दीमा आएर प्लास्टिक फ्रेमको आविष्कार भयो । यसले चस्माको फ्रेमको इतिहासलाई बदल्यो । धातुको फ्रेमको तुलनामा प्लास्टिकको फ्रेम सस्ता र किफायति, प्रयोग गर्न सजिलो किसिमको भयो ।

कच्चा पदार्थ ः

चस्माको फ्रेम प्रायः धातु र प्लास्टिकले बनेको हुन्छ । प्लास्टिकका फ्रेममा प्रयोगहुने कच्चा पदार्थलाई सेलुलोज एसीटेट भनिन्छ । यो लचकदार र बलियो हुन्छ । यसको उत्पादन लामो साँधुरो सिट (कागज)जस्तो आकारमा उत्पादन गरिन्छ जुन आइग्लासभन्दा केहि मात्रा ठूलो आकारमा हुन्छ । पातलो सिटको आकारको लम्वाई ३५ इन्च र मोटाइ ०.३३ इन्च हुन्छ ।

डिजाइन ः

चस्मा बनाउन प्रयोग गरिने डाइको नमुना
चस्मा बनाउन प्रयोग गरिने डाइको नमुना

आइग्लास उत्पादन गर्ने कम्पनीहरुले चस्माको फ्रेमको डिजाइन गर्न आफ्ना कालीगढ राख्ने वा अन्य बाहिरी डिजाइनरहरुलाई फ्रेमको नमुना डिजाइन गर्ने गरेको पाइन्छ । यसमा फेसन डिजाइनरहरु पनि संग्लग्न भएका हुन्छन् । उनीहरुलाई मानिसको पहिरन सुवाउँदो किसिमको चस्माको फ्रेम बनाउन मद्दत मिल्ने छ । डिजाइनरको महत्वपूर्ण भूमिका हुँदा चस्माको फ्रेमसँग डिजाइनर पनि जोडेका पाइन्छ । आँखा विशेष हेरचार, घामबाट बच्नकोलागि विभिन्न प्रयोग गरिने चस्मामा प्राय कालो र रंगीविरंङ्गी फ्रेमहरु बचारमा पाइन्छ ।

 निमार्ण प्रक्रिया ः

एकपटक चस्माको प्रेमको डिजाइन सकाएपछि त्यसको आकारमा ढाल्नकाले लागि स्टिलको डाइमा सेलुलोज एसिटेटको सिटलाई राखिन्छ । डाइले आकार अनुसारको फ्रेममा बदल्ने काम गर्दछ । चिसो र अध्यारो कोठामा राखेको एसिटेड सिटलाई ६८ डिग्री सन्टीग्रेडमा ताप दिने काम गरिन्छ । यसले प्लास्टिकलाई लचिलो र नरम बनाउने काम गर्दछ । त्यसपछि यसलाई खाली मेशिनमा राखिन्छ र अत्याधिक टन प्रेसर दिइन्छ, डाइको साहायताले खाली भाग काट्न मद्दत गर्नेछ । यसरी व्याङ्क(किनारा) लाई स्वचालित मेशिनद्वारा निकालिन्छ र तुरुन्त अन्यत्र राखिन्छ ।

फ्रेमको दुइ भागमा लेन्स राख्न मिल्ने खाली ठाउँ निकालेपछि विभिन्न प्रक्रिया अपनाइन्छ । जसले चिप्लो बनाउने, नाकको भाग मिलाउने जस्ता काम गरिन्छ ।

टेम्पलको उत्पादनः

chasma 2

चस्माको फ्रेमको दुइवटा खुट्टाको अन्त्यतिर कानमा घुमेको भागलाई टेम्पल भनिन्छ । यसको लम्वाई ५ देखि ६ इन्च सम्मको हुन्छ ।

चस्माको फ्रेमको अकारको पूर्ण रुप आइसकेपछि यसको खुट्टा साना मेटलको किलाद्वारा जडान गरिन्छ ।

लोगो राख्ने ः
चस्माको फ्रेमको आकारमा आइसकेपछि लोगो राख्ने, नाम तथा स्टाइल राख्ने काम हुन्छ । कस्ता अक्षर प्रयोग गरि नामाङ्करर्ण गर्ने कामका साथै पोलिस गर्ने काम हुन्छ ।

गुणस्तर जाँच ः
यो आँखा जस्तो सम्वेदनशील भागको कभर अथवा मानिसको आँखाको दृष्ट्रीलाई मद्दत गर्ने लेन्स राखिने भएकाले यो देख्नमा जति सरल छ, यसको उपयोग र गुण बढी छ । यसकारण निमार्ण कर्ताहरुले गुणस्तर जाँची बजारमा पठाउने काम गरेको हुन्छ । यसको बनावट सम्पूर्ण मेसिनले गर्ने भएतापनि यसको गुणस्तर परिक्षण भने मानिसले नै गर्ने गर्दछ । उनीहरुले गुणस्तर जाँच गरीसकेपछि मात्र फ्रेमलाई बजारमा लाने गरिन्छ । अर्को बजारमा अत्याधिक प्रतिस्पर्धा भएका कारणले पनि गुणस्तर परिक्षमा ध्यान दिएको पाइन्छ ।

अनावश्यक फोहर ननिस्कने ः
प्लास्टिको फ्रेम उत्पादन गर्ने कम्पनीहरुले चस्माको फ्रेम बनाउँदा निस्कने झुर्का र साना तिना प्लास्टिकको टुक्रालाई पुन रिसाइकल गर्नेछ । यस्ता किसिमको टुक्रा विशेषत लेन्स अडिने भागको डिजानइन गर्दा निस्कने गर्दछ । यसलाई पुन प्रयोगको विधि अपनाइ वातावरणलाई स्वच्छ राख्न मद्दत गरेको हुन्छ ।

भविष्यः
विगतका पचास वर्षको इतिहासलाई हेर्ने हो भने चस्माको प्रचलन दिनप्रतिदिन बढ्दै गएको छ । यसले आँखामा समस्या भएका मानिसदेखि लिएर फेसनको रुपमा प्रयोग गर्ने मानिसहरुको जमात दिनप्रतिदिन बढेको पाइन्छ । निमार्ण कम्पनीहरुले मेटलको तुलनामा प्लास्टिको फ्रेम राम्रा निकालेका कारण बजारमा प्लास्टिक फ्रेमको डिमाण्ड बढी छ । यसलाई पहिरन सजिलो तथा लचकदार बनोटको कारण मानिसहरुले बढी रुचाएको पाइन्छ ।

स्रोतः

1. The Antique Spectacles Home Page. 9 September 1998. 

2. University of Waterloo Museum of Visual Science and Optometry
3. www.madehow.com

प्रकाशित

समाचार

राष्ट्रिय जनसङ्ख्या नीति सार्वजनिक

खानेपानी विभागको वित्तीय प्रगति उत्कृष्ट

त्रिविको वार्षिक साधारणसभा : ६३ औँ ग्रेस लिष्ट पारित

सबैको सहकार्यबाट खानेपानीको सङकट पार गर्न सकिने छ : मन्त्री यादव

चलचित्र विकास बोर्डमा ‘ए ङाला ह्राङ्बा माया’ को विशेष प्रदर्शन हुने

यामाहाले ल्यायो राष्ट्रव्यापी एक्सचेन्ज अफर

कुलपतिसमक्ष त्रिविका उपकुलपतिको सपथ

एक खर्ब डलरको अर्थतन्त्र बनाउने ‘रोडम्याप’ के हो ? राजेश अग्रवालको विचार

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Subscribe to our newsletter!

अन्तर्वार्ता

‘शिक्षण सामाजिक उत्तरदायित्व बोकेको मर्यादित पेसा हो’

‘यन्त्र ९.०’ प्रतिस्पर्धा अन्तर्राष्ट्रिय रोबटिक्समा प्रवेश गर्ने माध्यम हो

सम्बन्धित सामाग्री

राष्ट्रिय जनसङ्ख्या नीति सार्वजनिक

खानेपानी विभागको वित्तीय प्रगति उत्कृष्ट

त्रिविको वार्षिक साधारणसभा : ६३ औँ ग्रेस लिष्ट पारित

सबैको सहकार्यबाट खानेपानीको सङकट पार गर्न सकिने छ : मन्त्री यादव

चलचित्र विकास बोर्डमा ‘ए ङाला ह्राङ्बा माया’ को विशेष प्रदर्शन हुने

यामाहाले ल्यायो राष्ट्रव्यापी एक्सचेन्ज अफर

कुलपतिसमक्ष त्रिविका उपकुलपतिको सपथ

एक खर्ब डलरको अर्थतन्त्र बनाउने ‘रोडम्याप’ के हो ? राजेश अग्रवालको विचार

×