2025-07-11

‘सुपरनोभा’ तारा विष्फोटन प्रक्रिया

विशाल तारा आफ्नो जीवनको अन्त्यतिर एक्कासी विष्फोट भएर अन्तरिक्षमा उर्जा र पदार्थ फैलने घटनालाई ‘सुपरनोभा’ भनिन्छ । यो एक खगोलीय गतिविधि हो, जसमा ताराभित्र नाभिकीय प्रकियाले उत्पन्न पदार्थ र उर्जा अन्तरिक्षमा छर्ने गर्छ ।

ब्रह्माण्ड हरेक वस्तुको उत्पति र अन्त्य हुने गर्छ । र, ताराहरुको पनि अन्त्य हुने गर्छ । तारा विष्फोटनको लागि एक खास अवस्था चाहिने हँुदा सबै तारा आफ्नो जीवनको अन्तिम क्षणमा विष्फोट हुन्छ भन्ने खास नियम भने हँुदैन ।

ताराको अन्त्य बुझ्नु अघि त्यसको जन्म पनि बुझ्न जरुरी हुन्छ । भर्खर जन्मेको नयाँ तारामा हाइड्रोजन ग्यासको मात्रा निकै धेरै हुनेगर्छ जसलाई नाभिकीय प्रक्रियाले हिलियम र उर्जामा परिणत गर्दै लैजान्छ ।

हाइड्रोजनको मात्रा घटेर हिलियमको मात्रा बढ्दै जान थालेपछि हिलियमलाई पनि अझै नाभिकीय प्रक्रियाले कार्बनमा परिणत गर्दै जान्छ । कार्बन पनि यहि नाभिकीय प्रक्रियाले अझै गर्हौ पदार्थ बन्दै जानेक्रममा फलाम बन्न पुग्छ ।

तारमा नाभिकीय प्रक्रियाले हाइड्रोजनदेखि फलामसम्म बन्ने क्रममा ताराको आकार, तापक्रम र भार बदलिदै जाने गर्छ । ताराको यहि प्रकृति जस्तै आकार, तापक्रम, भार अर्थात पिण्डअनुसार त्यस ताराको अन्त्य कस्तो हुन्छ भनेर अनुमान गर्न सकिन्छ ।

सूर्यको जस्तै पिण्ड भएको भएको ताराहरु समयक्रमसंगै आकार बढ्दै जादा यो एक विशाल रातो तारामा परिणत हुनेछ । उक्त ताराको गुरुत्व शक्तिको प्रभाव कम हुँदै जादा त्यस ताराको बाहिरी भाग अन्तरिक्षमा उच्छिटिन पुग्छन र ताराको केन्द्रमा रहेको कोर पिण्ड मात्र बाँकी भएर यो एक श्वेत वामन अर्थात ह्वाइट ड्राउफ वा कृष्ण वामन ब्याल्क ड्राउफ तारा बन्नपुग्छ ।

सूर्यभन्दा बढी भार भएको ताराहरु पनि हाम्रो सूर्यको जस्तै आकार बढ्दै जादा निकै विशाल हुनेछ । तर, उक्त तारामा हाइड्रोजनको मात्रा सकिएर केवल फलाम मात्र बाँकी हुनेछ तब यसको गुरुत्व बलले यसलाई एक्कासी खुम्च्याउनेछ. । यसरी एक्कासी खुम्चिन पुग्दा फलामको कोर अरवौ डिग्रीसम्म तात्न पुग्नेछ । यसरी तातेको कोरलाइ ताराको गुरुत्वशक्तिले सम्हाल्न नसक्दा यो फुट्न पुग्नेछ जसले गर्दा उक्त तारा भित्र रहेको सबै पदार्थ र उर्जाहरु अन्तरिक्षमा फैलिने छ । यहि घटनालाई नै सुपरनोभा अर्थात तारा विष्फोटन भनेर बुझिन्छ । (एजेन्सीको सहयोगमा)

प्रकाशित

समाचार

राष्ट्रिय जनसङ्ख्या नीति सार्वजनिक

खानेपानी विभागको वित्तीय प्रगति उत्कृष्ट

त्रिविको वार्षिक साधारणसभा : ६३ औँ ग्रेस लिष्ट पारित

सबैको सहकार्यबाट खानेपानीको सङकट पार गर्न सकिने छ : मन्त्री यादव

चलचित्र विकास बोर्डमा ‘ए ङाला ह्राङ्बा माया’ को विशेष प्रदर्शन हुने

यामाहाले ल्यायो राष्ट्रव्यापी एक्सचेन्ज अफर

कुलपतिसमक्ष त्रिविका उपकुलपतिको सपथ

एक खर्ब डलरको अर्थतन्त्र बनाउने ‘रोडम्याप’ के हो ? राजेश अग्रवालको विचार

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Subscribe to our newsletter!

अन्तर्वार्ता

‘शिक्षण सामाजिक उत्तरदायित्व बोकेको मर्यादित पेसा हो’

‘यन्त्र ९.०’ प्रतिस्पर्धा अन्तर्राष्ट्रिय रोबटिक्समा प्रवेश गर्ने माध्यम हो

सम्बन्धित सामाग्री

राष्ट्रिय जनसङ्ख्या नीति सार्वजनिक

खानेपानी विभागको वित्तीय प्रगति उत्कृष्ट

त्रिविको वार्षिक साधारणसभा : ६३ औँ ग्रेस लिष्ट पारित

सबैको सहकार्यबाट खानेपानीको सङकट पार गर्न सकिने छ : मन्त्री यादव

चलचित्र विकास बोर्डमा ‘ए ङाला ह्राङ्बा माया’ को विशेष प्रदर्शन हुने

यामाहाले ल्यायो राष्ट्रव्यापी एक्सचेन्ज अफर

कुलपतिसमक्ष त्रिविका उपकुलपतिको सपथ

एक खर्ब डलरको अर्थतन्त्र बनाउने ‘रोडम्याप’ के हो ? राजेश अग्रवालको विचार

×