2025-08-08

उड्ने लोखर्के

English Name: Himalayan Flying Squirrel

Scientific Name: Petaurista petaurista

उड्ने लोखर्केहरू पनि हावापानीको अवस्था हेरी चुरे पहाडका छेउछाउदेखि महा

भारत पहाडका खोँचहरू र जङ्गलतिर पाइन्छन । यसलाई नेपालीहरू राजपंक्षी, कोइरालो, उड्ने लोखर्के, उड्ने लोथर्के आदि विभिन्न स्थानीय नामले चिन्दछन् । यी जातका लोखर्केहरू प्रायः दिनभरि रूखका टोड्का तथा प्वालहरू र स्याउलाहरू बीच आराम गर्दछन् । साँझ परेपछि उड्ने लोखर्केहरू सक्रिय बन्दछन् र रातभरि खाना खोज्न, खान, साथीभाइ भेट्न, खेल्नमा विताउँछन् । यीनिहरू मिर्मिरे उज्यालो हुन थालेपछि विस्तारै आफ्ना सुरक्षित बासतिर लाग्दछन् । प्रायः गुडुल्किएर सुत्ने यिनीहरू गर्मी महिनामा आफ्नो बास अलि खुला ठाउँमा गर्न सक्छन् ।
खासगरी यीनिहरूलाई उड्ने लोखर्के भनिए पनि चरा अथवा चमेरो जसरी उड्ने होइनन् । शरीरको दुई भागमा कोखाबाट पातलो छालाको लाम्टो यीनिहरूको शरीरमा दुबै तिर निस्किएको हुन्छ । हात–खुट्टा तन्काउँदा यसै पातलो पत्रले गर्दा यीनिहरू चारपाटे आकारका देखिन्छन् । यसको मद्दतले यीनिहरू माथिबाट तलतिर फालहाल्दा हावामा तैरँदै सजिलै र आरामदायी किसिमले जमिन वा अर्को रुखमा पुग्न सक्छन् । चराहरू पखेटा नहल्लाई कावा खाँदै तल–तल ओर्लिएझैँ यी लोखर्केहरूले गरेका हुन् । चराले झैँ हावा काट्न त्यो पत्र हल्लाउन नसक्ने हुनाले यीनिहरू माथितिर जान सक्दैनन् । उड्ने लोखर्के बतासको धार हेरेर करिब १५० फिट सम्म कावा खाँदै ओर्लन सक्छ । यसरी ओर्लँदा यसले आफुले चाहेको दिशातीर समकोणमा मोडिन सक्छ । यसो गर्नलाई उड्ने लोखर्केले खुट्टा र पुच्छर हल्लाउने तथा दिशा निर्देश गरेको हुन्छ । जमिनमा अथवा हाँगामा पुग्नलाग्दा भने यसले पुच्छर उठाई आरामसाथ जमिन छुन्छ वा हाँगामा आप्mना पञ्जाले समात्छ ।

उड्ने लोखर्केको सरिरमा प्रायः भुत्ला खैरो रातो ढाड तीर हुन्छ भने छाती तीर सेता हुन्छन् । राती चलखेल गर्ने हुनाले अरु लोखर्केका भन्दा यसका आँखा ठुला हुन्छन् । खानामा यी लोखर्केहरू फलफुल र विभिन्न बियाँहरू खान्छन् । यीनिहरू रूखका बोक्राहरू, चोप, गुँद पनि खाने गर्छन् । स–साना किराहरू र तिनका लार्भा र गुँड पनि खाने गर्दछन् । हिमालयका खोँचतिर पाइने उड्ने लोखर्केहरूले कलिला पात र मुनाहरू पनि खाएको पाइन्छ । खानेकुराहरू अगाडिका दुई हातले समातेर ओल्टाई–पल्टाई गरेर खाने यीनिहरूको बानी हुन्छ । यीनका बासस्थान तिर घुम्न साँझपख निस्कनु भएमा साना चमेरा जसरी तर सुईँट्ट एक रुखबाट अर्को वा एक हाँगाबाट अर्कोमा जाने प्राणि यीनै उड्ने लोखर्के भएको पक्का नै होला ।
यस प्रजातिको लोखर्केमा जाडोको अन्त्य तीर गर्भाधान हुन्छ । गर्मीको बेलामा पनि दोस्रो गर्भाधान हुन्छ । घाँस, पात, झ्याउले भरेर रूखका प्वालमा गुँड लाएर बस्ने यी उड्ने लोखर्केहरू चालिस दिन गर्भ धारण गरेर बच्चा पाउँछन् । बच्चा तीन देखि चारवटा सम्म हुन्छन् । बच्चा पाएपछि भाले अलग हुन्छ र गुँडमा छाउरा र पोथीमात्र बस्छन् । जन्मदा बच्चाहरूको आँखा उघ्र्रिएको हुँदैन । उड्न मदत गर्ने पातलो लाम्टो विकास भएको पनि हुँदैन । करिब ५ हप्तामा बच्चाहरू आपैmँ खाना खोज्न र खान सक्छन् । यसले चराका गुँड तथा ढुङ्गाको ककारोमा आप्mनो बासस्थान बनाउन सक्छ । गुँड बनाउँदा यसले रुखका बोक्रा, पात पतिङ्गर, भ्mयाउ र प्वाँख पनि राखेको पाईन्छ । यस लोखर्केले अरु जनावर वा चरासँग सहगुँड बनाएको पनि पाईन्छ । यसले हिउँदमा वा अभावको बेला खान भनेर खाना जम्मा गरेर राखेको पाईन्छ ।

(रिभोसाइन्स वर्ष ३ अंक ९बाट डा. मुकेशकुमार चालिसेको लेख ‘ नेपालका खरायो प्रजातिहरूलोखर्केहरु’को केहि अंश सभार गरिएको हो । सं.)

मा अद्यावधिक गरिएको

समाचार

विद्युतीय स्कुटरको अवलोकन गर्दै विद्यार्थी प्रसिद्धराज दाहाल

यौन दुर्व्यवहारसम्बन्धी जनचेतना र सहयोगका लागि टिकटकले नेपालमा सुरु गर्यो ‘सर्च गाइड’

प्राध्यापक त्रिपाठी ग्लोबल कनेक्ट फण्डको परियोजनामा छनौट

प्रधानमन्त्रीको सम्बोधन : हिमनदीका पग्लिँदा भूपरिवेष्टित मुलुकहरूलाई पार्ने असरमा चिन्ता

जलविद्युत क्षेत्रको बीमा सम्बन्धी समसामयिक विषयमा छलफल

प्रधानमन्त्री र तुर्कमेनिस्तानका राष्ट्रपतिबीच भेटवार्ता

नाइमा एक्स्पो: ‘प्रोटोन ई.मास सेभेन’ को विशेष अफर

बीवाईडी एट्टो–वान सार्वजनिक,  मुल्य कति?

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Subscribe to our newsletter!

अन्तर्वार्ता

‘शिक्षण सामाजिक उत्तरदायित्व बोकेको मर्यादित पेसा हो’

‘यन्त्र ९.०’ प्रतिस्पर्धा अन्तर्राष्ट्रिय रोबटिक्समा प्रवेश गर्ने माध्यम हो

सम्बन्धित सामाग्री

विद्युतीय स्कुटरको अवलोकन गर्दै विद्यार्थी प्रसिद्धराज दाहाल

यौन दुर्व्यवहारसम्बन्धी जनचेतना र सहयोगका लागि टिकटकले नेपालमा सुरु गर्यो ‘सर्च गाइड’

प्राध्यापक त्रिपाठी ग्लोबल कनेक्ट फण्डको परियोजनामा छनौट

प्रधानमन्त्रीको सम्बोधन : हिमनदीका पग्लिँदा भूपरिवेष्टित मुलुकहरूलाई पार्ने असरमा चिन्ता

जलविद्युत क्षेत्रको बीमा सम्बन्धी समसामयिक विषयमा छलफल

प्रधानमन्त्री र तुर्कमेनिस्तानका राष्ट्रपतिबीच भेटवार्ता

नाइमा एक्स्पो: ‘प्रोटोन ई.मास सेभेन’ को विशेष अफर

बीवाईडी एट्टो–वान सार्वजनिक,  मुल्य कति?

×