रिभोसाइन्स संवाददाता
काठमाडौं । वृहस्पती विद्या सदनका विद्यार्थीलाई दुई दिने ‘क्यानस्याट’ प्रशिक्षण दिइएको छ । कक्षा ८, ९ र १० का उनाइस विद्यार्थीलाई ‘क्यानस्याट’ निर्माण प्रक्रिया सिकाइएको प्रशिक्षक इन्जिनियर राजेश श्रेष्ठले बताए । उनका अनुसार तालिमले नेपालमै क्यान आकारको ‘स्याटलाइट’ बनाइको हो । नमूना आकारको भएपनि यसले तापक्रम, वायुमण्डलीय चाप, आद्रत, गति र उचाइ नाप्ने काम गर्दछ ।
प्रशिक्षक श्रेष्ठका अनुसार विदेशमा विद्यालय तहदेखि क्यानस्याट निर्माण तालिममा सहभागी गराइरहेका हुन्छन् । युरोपीयन अन्तरिक्ष संस्थाले क्यानस्याट नमूना बनाउने प्रतिस्पर्धालाई सहयोग गरिरहेका हुन्छन् । तर नेपालमा अहिलेसम्म त्यसखाले प्रतिस्पर्धा गराइएको छैन । ‘सरकारी तवरबाट सहयोग पनि छैन,’ प्रशिक्षक श्रेष्ठ भन्छन् ।
तालिमका बेला विद्यार्थीले ‘इलेक्ट्रोनिक कम्पोनेन्ट’लाई जडान गर्छन । त्यसपछि क्यानस्याटलाई विद्यालयको माथिल्लो तल्लाबाट प्लास्टिको प्यारासुटको सहायताबाट जमिनमा खसालिन्छ । माथिबाट तलतिर आउँदा त्यसमा जडित सेन्सरले वायुमण्डलीय गतिविधिको तथ्यांक संकलन गर्दछ । त्यसपछि तथ्याकंलाई प्रशोधन गरि विद्यार्थीले प्रस्तुती दिनु पर्नेछ इ. श्रेष्ठ भन्छन् । इ. श्रेष्ठका अनुसार नमूनाभूउपग्रह ‘क्यानस्याट’ तालिमले इलेक्ट्रोनिक कम्प्यूटर, प्रोगामिक र सेन्सरजस्ता कुरामा विद्यार्थीले प्रत्येक्ष सिक्नेछ ।
विहस्पतीमा कक्षा ८ मा अध्ययनरत ऋगा शर्मा भविष्यमा वकिल अध्ययन गर्ने मुडमा छिन्, तैपनि उत्सुकताले क्यानस्याटको नमूना बनाउन दुई दिनदेखि लागि परेको बताइन् । विद्यार्थी शर्मा भन्छिन्, ‘तालिममा सहभागी भएर आफूले स्याटलाइटको बारेमा विस्तृत कुरा थाहा पाएँ ।’ त्यसबाहेक ‘वायुमण्डलीय अवस्थितिका बारेमा जान्ने मौका मिलेको उनी बताउँछिन् । उनले बनाएको क्यानस्याटमा ‘गाइरोस्कोप’ जडान गरिएको छ । त्यसले स्पेश अर्थात् वायुमण्डलमा क्यानस्याटले अक्षांसको दिशानिर्देश गर्ने काम गर्नेछ ।
कक्षा १० का आयुष मालाकार पनि क्यानस्याट बनाउँदै थिए । मालाकारले बनाएको ‘क्यानस्याट’ले चाप, गति, आद्रता र तापक्रम मापन गर्ने सेन्सर जोडिएको छ । मालाकार भन्छन्, ‘यो पटक क्यानस्याटको नमूना बनाउँन साँढे एक दिन लाग्यो । तर यसअघि दुई दिन लागेको थियो ।’ भविष्यमा कम्पूटर इन्जिनियर बन्ने लक्ष्य बोकेका मालाकार, ‘क्यानस्याट बनाउने तालिममा सहभागी हुँदा आफूलाई छुट्टै मज्जा आउने बताउँछन् ।
कक्षा दशमा अध्ययनरत सुलभ पौडेलले पनि क्यानस्याट बनाए । भविष्यमा इलोक्ट्रोेनिक इन्जिनियर बन्ने लक्ष्य लिएका पौडेल, ‘विद्यालय तहमै क्यानस्याट बनाउने विधि सिक्न पाउँदा खुशी देखिन्थें । अघिल्लो वर्षको तालिममा एउटा मात्र सेन्सर जडान गरेर तथ्यांक संकलन गरेका थिए उनले । पौडेल भन्छन्, ‘तीन वटा सेन्सर क्यानस्याटमा जडान गर्दाको अनुभवले थप कुरा थाहा पाइयो ।’
क्याथफोड इन्जिनियरिङ कलेजमा चौथो वर्षमा अध्ययनरत सुमनरत्न बुद्धचार्य विद्यार्थीलाई क्यानस्याट बनाउन मद्दत गर्दै थिए । कम्प्यूटर इन्जिनियरिङ अध्ययन गर्दै गरेका बुद्धाचार्य भन्छन्, ‘क्यानस्याट बनाउने तरिका इन्जिनियरिङको पाठ्यक्रमा समावेश छैन, तर रुचीले स्वअध्ययनमा लागेको बताउँछन् । ‘दुई वर्ष अगाडि इन्जिनियर आभाष मास्केसँग प्रशिक्षण लिएको आधारमा काम गरिरहेको उनी बताउँछन् ।
विद्यार्थीहरुमा ‘स्पेश टेक्नोलजी’मा रुची देखाएका छन् । सरकारले स्याटलाइटको महत्व र त्यसबाट मानिसले दैनिक जीवनमा फाइदा लिनसक्ने छन् । त्यसका लागि सरकारले विद्यार्थीलाई तालिम दिन पाठ्यक्रम निर्माण गर्नु पर्ने बुद्धचार्यले बताए ।
#क्यानस्याट #वृहस्पति
Leave a Reply