रेडन एजुकेसन फाउन्डेसन अन्तर्गतको रेडन कलेज र रेडन स्कुल सामाखुसीका शैक्षिक निर्देशक हुन सुनोज कैनी । भौतिकशास्त्रमा स्नातकोत्तर गरेका उनी सन् २००७ देखि रेडनसँग आबद्ध छन्। पछिल्लो ५ वर्षदेखि शैक्षिक निर्देशकको नेतृत्वमा छन् । उच्च र विद्यालय शिक्षा क्षेत्रमा डेढ दशक देखि सक्रिय कैनी त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट विद्यावारिधि पनि गर्दैछन् । ‘शिक्षा बिना समुन्नत र समृद्ध जीवनको कल्पना गर्न सकिँदैन,’ उनी भन्छन्, ‘शिक्षासँगै व्यक्तिको बौद्धिक अनुशासन पनि हुन जरुरी छ।’ सन्दर्भमा, रेडन एजुकेसन फाउन्डेशनसँगको सेरोफेरोमा शैक्षिक निर्देशक सुनोज कैनीसँग रिभोसाइन्सले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश:
रेडन नाम कसरी जुर्यो ?
नेपालको शिक्षा क्षेत्रमा व्यवहारिक र अनुसन्धानात्मक शिक्षण प्रणालीको आवश्यकता महसुस गर्दै सन २००० को सुरुमा रिसर्च एजुकेसन हृयुमन डिभलपमेन्ट अर्गनाइजेशन अफ् नेपाल (रेडेन) नामकरण गरिएको थियो । सुरुवाती समयमा शिक्षा क्षेत्रका प्रबुद्ध व्यक्तिहरूको सक्रियतामा फाउन्डेसन स्थापना भएको थियो । त्रिभुवन विश्वविद्यालयका प्राध्यापक डाक्टर देविदत्त पौड्यालको सक्रियतामा तेजेन्द्रनाथ श्रेष्ठ लगायतको समूहले वि.सं. २०५७ सालमा रेडन एजुकेसन फाउन्डेसनको स्थापना गर्नु भएको थियो । २५ वर्ष यता फाउन्डेसनले प्री–स्कुल देखी स्नातक तह सम्मका विभिन्न सङ्काय र विषयहरूमा अध्यापन गराउँदै आएको छ ।
अनुसन्धान(रिसर्च)लाई प्राथमिकता दिएर अध्यापन गराउँदा के फाइदा हुन्छ ?
अनुसन्धानमा जोड दिएर अध्ययन, अध्यापन गराउँदा विद्यार्थीहरूले बौद्धिक क्षमतासँगै नेतृत्व विकासमा सफलता प्राप्त हुन्छ । आफूले अध्ययन गरेको विषयगत ज्ञानमा अब्बल हुनुका साथै भविष्यमा हुनसक्ने चुनौती अनि अवसरहरूका बारे ज्ञात हुनेछन् । भविष्यमा विश्वको कुनै पनि शैक्षिक संस्थामा गएर अब्बलताको साथ उच्च शिक्षा प्राप्त गर्न मद्दत मिल्नेछ । बालबालिकालाई अनुसन्धानमा जोडेर शिक्षण गर्दा सिकार्यको दिगोपना पनि हुन्छ । जसले शैक्षिक गुणस्तर कायम गर्न मद्दत पनि पुग्छ ।
शिक्षक, कर्मचारी र विद्यार्थी कति छन् ?
रेडन सँग एक सय भन्दा बढी शिक्षक र कर्मचारी हुनुहुन्छ । विभिन्न तहमा गरी करिब १२ सय विद्यार्थी अध्ययनरत छन् ।
आजकल विद्यार्थीलाई जीवन उपयोगी शिक्षा पनि सिकाउने चलन छ, रेडनमा के छ ?
विद्यार्थीहरूको भविष्यमा सहज होस् भनेर हामीले शैक्षिक गतिविधिसँगै अतिरिक्त तथा जीवन उपयोगी सिप र कलाका कक्षा सञ्चालन गर्दै आएका छौँ । विगत ७ वर्ष यता प्राथमिक तह देखि नै यस्ता कक्षाहरू चलाएका छौँ । जस्तै हाम्रा विद्यार्थीले खाना बनाउने, कपडा सिलाउने, स्त्री लगाउने, जनरल इलेक्ट्रिक तथा प्लम्बिङ, ट्राफिक सचेतना, खेलकुद सप्ताह, बुद्धिचाल प्रतियोगिता, स्काउट, रोबटिक्स र विज्ञान प्रदर्शनी जस्ता क्रियाकलाप गर्ने गर्छन् । त्यसै गरी नृत्य प्रतियोगिता र हस्तकला सम्बन्धी क्रियाकलाप हुने गर्दछ ।
रेडनले विद्यार्थीलाई पार्ट टाइम जब व्यवस्था गरेको भन्छन्, खास कुरा के हो ?
केही विषयमा पार्ट टाइम जबको व्यवस्था गरेका छन् । राज्यको नीति पनि सिक्दै कमाउँदै भन्नेछ । रेडनमा म्यानेजमेन्ट संकायका विद्यार्थीहरूलाई अवसर दिएका छौँ । विशेष गरी होटल म्यानेजमेन्ट पढ्ने र पढी सकेका विद्यार्थीहरूलाई उनीहरूको बिदाको समयमा संस्थाको आबद्धता रहेकाको होटल तथा रेस्टुरेन्टमा प्रयोगात्मक कक्षा गराउनु का साथै केही घण्टा ‘बर्क–लर्न एन्ड अर्न’ कार्यक्रम चलाएका हौँ । यस अन्तर्गत विद्यार्थीहरूले केही रकम प्राप्त गर्छन् । यसले उनीहरूलाई आफ्नो विषयगत कामको र पैसाको महत्वबारेको अनुभव दिन खोजिएको हो ।
नवप्रवर्तनको तथा उद्यमशीलतामा कस्तो व्यवस्था गरिएको छ ?
विद्यार्थीहरूलाई इनोभेसन तथा स्टार्टअप जस्ता बाहिरी ज्ञानका कुराहरू विषय विज्ञहरूले लिने कक्षामा हुन्छ । विज्ञान सङ्कायमा उनीहरूले सानातिना प्रोटोटाइप रोबटिक्सका कुरा गर्छन् । व्यवस्थापन सङ्कायका विद्यार्थीहरूमा ई–कमर्स, सेयर मार्केट र अन्य साना व्यवसायका बारे ज्ञान दिदैं आएका छौँ । बौद्धिक प्रस्तुतिमा आधारित प्रेजेन्टेसन गर्ने नमुनाहरू बनाएका छन् ।
विद्यार्थीलाई रोबटिक्ससँगै आर्ट एन्ड क्राफ्ट सिकाउनु हुन्छ ?
कक्षा सातसम्मका विद्यार्थीहरूलाई अनिवार्य रोबटिक्सको कक्षा राखेका छौँ । कला, सङ्गीत तथा नृत्यसँग सम्बन्धीमा सबै तहका विद्यार्थीहरूले अभ्यास गर्नेछन् ।
विद्यार्थीलाई कुन–कुन भाषा सिकाइन्छ ?
कक्षा एक देखि नै नेवारी भाषाको कक्षा सञ्चालन गर्दै आइरहेका छौँ । विगत सात वर्ष देखी संस्कृत भाषामा पनि हाम्रा विद्यार्थीहरूलाई अध्यापन गराईरहेका छौँ । भविष्यमा चिनियाँ र कोरियन भाषाका कक्षाहरु पनि सञ्चालन गर्ने योजना र तयारी छ।
रेडनमा छात्रवृत्तिको व्यवस्था कस्तो छ ?
रेडनले कक्षा ११/१२ मा अध्ययन गर्न चाहने विद्यार्थीहरूलाई विभिन्न विधामा छात्रवृत्तिको व्यवस्था गरेको छ । पढाइमा अब्बल साथै खेलकुद तथा कुनै पनि अतिरिक्त क्रियाकलापमा अब्बल रहने विद्यार्थीहरूलाई छात्रवृत्ति प्रदान गरिन्छ । कक्षा ११ मा पाएका विद्यार्थीले कक्षा १२ मा निरन्तर पाउँछन् । राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय पदक विजेता खेलाडीहरूलाई पूर्ण निःशुल्क पढ्ने अवसर प्रदान गरिएको छ । नेपाल सरकारले दुर्गम भनी तोकिएका जिल्लाहरूबाट एसइई दिने विद्यार्थीहरूलाई विशेष छात्रवृत्ति प्रदान गरिरहेको छ । प्रि–स्कुल देखि स्नातक तहसम्मै विभिन्न प्रकृतिका छात्रवृत्ति सुविधा उपलब्ध गराउँदै आएका छौँ । जेहन्दार र मेधावी छात्रछात्राले छात्रवृत्तिको अवसर प्राप्त गर्न सक्छन् ।
विद्यार्थीलाई पडाइसँगै ’काउन्सिल’ पनि गर्नुपर्ने कुरा आइरहेका छन् ? के गर्नुहुन्छ ?
अहिले विद्यार्थीलाई शैक्षिक ज्ञान (एकेडेमिक सपोर्ट) मात्र भएर पुग्दैन । त्यसकारण उनीहरूको निजी समस्याका कारणले अध्ययनमा र नतिजा प्राप्तिमा कम भएको वा मनोबल घटेको पाइए उनीहरूको विशेष निगरानी र काउन्सिल गर्ने गरेको छ । प्रत्यक्ष विद्यार्थीसँग काउन्सिल गर्छौँ । आवश्यकता परेको खण्डमा अभिभावकहरूसँग पनि सरसल्लाह गरेर उनीहरूलाई मद्दत गर्ने प्रयास गर्दै आएका छौँ । विशेषज्ञहरूको समेत मद्दतबाट पनि यस्ता कार्यक्रम सञ्चालन हुदैँ आएको छ ।
कक्षाकोठाहरू कतिको स्मार्ट किसिमका छन् ?
आजको विज्ञान प्रविधिको युगमा समयानुकुल स्मार्ट कक्षाकोठा नभए अध्यापन गराउन कठिन हुन्छ । स्मार्ट कक्षाकोठा हाम्रो अनिवार्य सर्त नै हो । यसका नकारात्मक पक्षलाई पनि आत्मसाथ गर्दै हामीले पूर्ण डिजिटलाईज भने गर्ने गरेका छैनौँ । शिक्षक, पाठ्यपुस्तक, श्रब्य–दृश्य सामाग्री, प्रयोगात्मक, ल्याब, पुस्तकालय, अवलोकन सबै मिश्रित पठन–प्रणाली हामीले अवलम्बन गरेका छौँ। विद्यार्थीको सिकाइमा सहज होस भनेर आवश्यकताहरू प्रविधिको प्रयोग हुदैं आएको छ ।
रेडनमा विज्ञान प्रयोगशाला कतिको आधुनिक छ ? विद्यार्थीलाई अनुसन्धान गर्ने टुल्स पनि सिकाउनु हुन्छ?
पाठ्यक्रम तोकिए अनुसारका आधुनिक र पर्याप्त प्रयोगशाला र उपकरण छन् । यसलाई अझै सुदृढ गर्दै लैजाने लक्ष्य छ, ताकि पाठ्यक्रममा तोकेको कुराबाट विद्यार्थी वञ्चित हुनु नपरोस् । हाम्रो मुख्य उद्देश्य नै रिसर्चमा विद्यार्थीलाई रुची जगाउने हो । पाठ्यक्रम भएका ज्ञानका कुरालाई व्यवहारमा उतार्न अनुसन्धानमा प्रोत्साहन गर्दै आएका छौँ । विद्यार्थीलाई किताब ज्ञान सँगै सिप, व्यवहार, कलामा पनि अभ्यस्त बनाउने प्रयास गर्दै आएका छौँ ।
अन्त्यमा केही भन्नुहुन्छ ?
रेडनमा पढ्ने इच्छा राख्ने विद्यार्थीका लागि हामीले सधैँ ढोका खुल्ला राखेका छौँ । यदि विद्यार्थीको आर्थिक अवस्था कमजोर भए वा कम जीपीए ल्याएको रहेछ भने पनि उनीहरूलाई सुन्दर भविष्य देखाउन रेडन लागि रहने छ । दुई दशकदेखि उत्कृष्ट नतिजा सहित विद्यार्थी एवं अभिभावकको विश्वास जित्न सफल भएका छौँ । अझै गुणस्तरीय र जीवनोपयोगी शिक्षा दिन हाम्रो टिम सक्रिय रहनेछ ।
Leave a Reply