राइसोटोप परियोजना: दक्षिण अफ्रिकामा गैँडा जोगाउने नयाँ परियोजनाको शुभारम्भ

जोहान्सबर्ग, दक्षिण अफ्रिका, साउन १८

दक्षिण अफ्रिकाको विटवाटरर्सरान्ड विश्वविद्यालयले दुर्लभ गैँडाको सुरक्षा गर्न रेडियोधर्मी आणविक प्रविधिको प्रयोग गरेका छन् ।

‘राइसोटोप परियोजना’ नाम दिइएको यो पहललाई अन्तर्राष्ट्रिय आणविक ऊर्जा संस्था (आएइए) ले प्रविधि तथा वित्तीय सहयोग प्रदान गरिरहेको छ।

गैँडा तस्करीविरुद्ध नवीन उपाय गैँडा सिङमा सुरक्षित रूपमा रेडियोधर्मी सम्मिश्रण प्रविधिबाट अब तस्करी रोक्न सजिलो हुने विश्वास गरिएको छ।

यो समिश्रणले सिङलाई अन्तर्राष्ट्रिय नाकाहरूमा राखिएका रेडिएशन पोर्टल मोनिटर (आरपिएम) द्वारा पहिचान गर्न सक्ने बनाउँछ। यी आरपिएम प्रायः आणविक पदार्थ पहिचान गर्न प्रयोग गरिन्छ, अब तिनै प्रविधि वन्यजन्तु अपराध नियन्त्रणमा प्रयोग गरिनेछ।

गएको दशकमा १० हजारभन्दा बढी गैँडा मारेको तथ्याङ्कले दक्षिण अफ्रिका अझै अपराधीहरूको निशानामा रहेको देखाउँछ। सन् २०२५ को पहिलो त्रैमासिकमा मात्रै १०३ गैँडा मारेको बताइएको छ।

सन्२०२१ देखि २०२३ मा प्रारम्भिक परीक्षण पश्चात् यो योजनाको औपचारिक सुरुवात गरिएको हो। वाघ्द्वारा गरिएको स्वास्थ्य मूल्याङ्कनले रेडियोधर्मी समिश्रणले गैँडाको स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर नगर्ने प्रमाण दिएको छ।

बेल्जियमको गेन्ट विश्वविद्यालयले गरेको परीक्षणले विधि सुरक्षित रहेको पुष्टि गरेको छ।

आएइएका महानिर्देशक राफायल म्यारियानो ग्रोस्सीले भने,”राइसोटोप परियोजना विश्वस्तरीय आणविक सुरक्षा संरचना प्रयोग गरेर दुर्लभ प्रजातिको संरक्षण गर्ने अभिनव प्रयास हो।”

“अन्य प्रजातिमा विस्तारको सम्भावना देखिएको छ अब यो प्रविधि हात्ति र सालक जस्ता अन्य दुर्लभ वन्यजन्तुमा पनि लागू गर्न सकिने संकेत दिइएको छ।”

आएइएको प्राविधिक सहयोगले “सुरक्षित तथा सुरक्षित व्यापार सहजीकरण” परियोजना अन्तर्गत रेडियोधर्मी तत्त्वको पहिचानमा प्रयोग हुने उपकरणको संवेदनशीलता सुधार गर्ने उपकरणहरू पनि उपलब्ध गराइरहेको छ।

आएइए आणविक सुरक्षा विभाग प्रमुख एलेना बग्लोवाले भनिन्, “विश्वव्यापी आणविक सुरक्षा संरचनालाई वन्यजन्तु अपराध नियन्त्रणमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसले आणविक सुरक्षा मात्र होइन, जैविक विविधताको संरक्षणमा पनि योगदान पुर्‍याउँछ।”