2025-07-01

छैटौँ लाटोकोसेरो उत्सव गर्दैछौं

कपिलबस्तुको जगदीशपुरमा माघ २१ र २२ गते छैटौं लाटोकोसेरो उत्सव आयोजना गरिने भएको छ

राजु आचार्य, कार्यकारी निर्देशक, प्रकृतिको साथी

लाटोकोसेरो तथा हुचिल उत्सवका अगुवा हुन् राजु आचार्य । करिब २४ वर्षदेखि उनले वातावरण तथा पशुपक्षी संरक्षणको क्षेत्रमा काम गर्दै आएका छन् । वातावरणीय व्यवस्थापन तथा वनविज्ञानमा स्वदेशी तथा विदेशी डिग्री हासिल गरेका उनले प्रकृतिका साथी गैरसरकारी संस्थामार्फत् सन् २००८ देखि लाटोकोसेरो संरक्षण अभियान चलाउँदै आएका छन् । उक्त संस्थाले सन् २०११ मा पहिलोपटक नेपालमा लाटोकोसेरो तथा हुचिल उत्सव आयोजना गरेको थियो ।

अमेरिकामा सन् २०११ मा भएको अन्तर्र्रािष्ट्रय लाटोकोसेरो महोत्सवमा ‘स्पेसल एचिभमेन्ट अवार्ड’ पाएपछि झनै हौसिएर काम गरेको आचार्य सुनाउँछन् । उनी भन्छन्, ‘पश्चिम नेपाल कपिलबस्तुको जगदीशपुर माघ २१ र २२ गते हुन गइरहेकोे लाटोकोसेरो तथा हुचिल उत्सव यसैको देन हो । यसै सन्दर्भमा रिभोसाइन्सले संरक्षणविद् आचार्यसँग गरेको कुराकानीको सम्पादित अंशः

लाटोकोसेरो तथा हुचिल उत्सव गर्ने योजना कसरी बन्यो ?
–लाटोकोसेरो संरक्षणको क्षेत्रमा जनचेतना फैलाउने काम सन् २००८ देखि सुरु गरेका थियौं । सन् २०११ मा अमेरिका भएको लाटोकोसेरो महोत्सवमा ‘स्पेसल एचिभमेन्ट अवार्ड’ प्राप्त गरेपछि नेपालमा यसको सुरुआत भएको हो । सन् २०१२ मा पहिलोपटक धादिङमा लाटोकोसेरो उत्सव गरेका थियौं । त्यसपछि नवलपरासी, बारपाक, सिकलेस उत्सव सफल भएपछि अहिले कपिलवस्तुको जगदीशपुरमा गर्न लागिएको हो ।


लाटोकोसेरो संरक्षण गर्नुपर्ने कारण के–के छन् ?
मुख्यतः एक जोडी लाटोकोसेरोले फूल पार्नेदेखि बच्चा कोरल्ने र बच्चालाई उडाउने बेलासम्म करिब ३ हजार मुसा खान्छन् । त्यो भनेको करिब ४ महिना अवधिको मात्रै हो । यदि त्यो नहुने हो भने हाम्रो खेतीबाली तथा अन्न उत्पादनमा असर गर्छ । यसरी नोक्सान रोक्न सकिन्छ । कुनै एक क्षेत्रमा १० जोडी लाटोकोसेरो हुने हो भने त्यसले ३० हजार मुसालाई नियन्त्रण गर्न सक्छ ।
यसकारण लाटोकोसेरोलाई ‘किसानको साथी’ पनि भनिन्छ । लाटोकोसेरोको बारेमा थुप्रै किंवदन्ती सुन्न पाइन्छ । तर, यसको फाइदाबारे किसान वा मानिसले कमै थाहा पाएका हुन्छन् । अहिलेको उत्सवबाट हामी जनचेतना जगाउन खोजिरहेका छौं ।

उत्सवका लागि कपिलवस्तु नै किन रोज्नुभएको ?
–हरेक वर्ष नयाँ ठाउँ रोज्ने गरिन्छ । पहिलो प्राथमिकता दुर्गम ठाउँलाई दिन्छौं । अर्को, लाटोकोसेरो हिमाल, तराई र पहाड सबै ठाउँमा पाइन्छ । ५ हजार मिटरसम्म लाटोकोसेरो पाइने गरिएको छ । अहिले उत्सव गर्न लागिएको स्थानमा लाटोकोसेरो घरमा ल्याएर पाल्ने तथा चोरीसिकार गर्ने गरेको पाइएको छ ।

उत्सवमा कति सहभागी हुने अपेक्षा राख्नुभएको छ ?
–करिब ५ हजार मानिसले उत्सव अवलोकन गर्ने अपेक्षा गरिएको छ । यसअघि सिकलेसमा करिब ४ हजार ५ सय जतिले अवलोकन गरेका थिए ।

उत्सवमा के–के हुन्छ ?
–पहिलो कुरा लाटोकोसेरोको संरक्षणबारे कुरा गर्छौ । दोस्रो, उक्त स्थानमा होमस्टे सञ्चालन गरिएको छ भने त्यसलाई प्रवद्र्घधन गर्छौ । जगदीशपुरमा नेपालको सबैभन्दा ठूलो मानव ताल यही पर्छ । त्यसको प्रचारप्रसार कम भएको देखिन्छ ।

यहाँ १ सय ७० प्रजातिका चरा पाइनछन् । स्थानीयस्तरमा खेलिने ‘फिक्का’ खेलको पनि प्रवद्र्घधन गरिने कार्यक्रम छ । विभिन्न किसिमका सांस्कृतिक झाँकी प्रर्दर्शनी गर्ने योजना छ । साथै, आसपासका स्कुलमा लाटोकोसेरो तथा हुचिलका बारेमा जानकारी गराउने तथा प्रवचन दिने काम गर्दछौं । आसपासका तीनवटा गाविसका स्कुलमा निबन्ध तथा चित्रकला प्रदर्शनी आयोजना गरिनेछ ।

मनोरञ्जनका रूपमा लाठीनाच, झुम्रा नाच, महोरम, गौडा, सोरठी नाचजस्ता कार्यक्रम राखेका छौं । संरक्षणमा लागेको ३ नेपाली र एक विदेशी नागरिकलाई सम्मान गर्दैछौ। उत्सव अवधिभर अस्थायी प्रकृतिका संग्रहालय बनाउँछौं, जसमा लाटोकोसेरोको प्रतिमा, फोटो प्रदर्शनी तथा आवाज सुन्ने व्यवस्थासमेत गरिन्छ ।

जीवित लाटोकोसेरो पनि राखिन्छ ?
जीवित चाहिँ राखिँदैन । नेपालको कानुनले यसो गर्न बन्देज लगाएको छ । तर, स्वयम्भुमा रहेको प्राकृतिक संग्रहालयसँग समन्वय गरेर त्यहाँ भएका केही लाटोकोसेरोको नमूना तथा खानाको नमूना प्रदर्शनी गर्ने व्यवस्था गरेका छौं ।

उत्सवपछिको अपेक्षा चाहिँ के छ ?
–उत्सवले लाटोकोसेरो संरक्षणमा टेवा पु¥याउने विश्वास लिएका छौं । अन्य ठाउँमा पनि संरक्षणप्रति जनचेतना विस्तार हुने अपेक्षा लिएका छौं ।

तीबाहेक अरु के–के काम गर्नुभएको छ?
–विश्वविद्यालयमा अध्ययनरत विद्यार्थीलाई वन्यजन्तु अनुसन्धान विधि तालिम प्रत्येक वर्ष सञ्चालन गर्दै आइरहेका छौं । जंगली चौरी गाई, ध्वाँसे चितुवा, हिमाली कालो भालु, हुँडार, जंगली बिरालोमा अनुसन्धान गरिसकेका छौं । भावी दिनमा अझै अन्य विषयमा काम गर्दै जाने योजना छ ।

प्रकाशित

समाचार

एभरेष्टमा इन्जिनियरिङ कलेजमा छलफल

अनुसन्धान: स्मार्टफोनमा भल्ट अनुप्रयोगहरू ‘एपहरू’ पत्ता लगाउने नयाँ तरिका 

हिमाल युथ विज फेस्टिवल सम्पन्न

विराटनगरबासीले तेह्रथुमको सर्वाङ्गिण विकासको लागि सोच्नुपर्नेः प्रदेश प्रमुख खापुङ

बौद्ध विद्वान डा. ज्ञानपूर्णिक महास्थवीर अग्गमहापण्डित भिक्षुको स्मृति सभा

नेक इग्नियमको प्रवर्द्धनका लागि फ्ल्यास मोब

नयाँ अनुसन्धान : चलाख मानिसहरूको निर्णय क्षमता राम्रो हुने

गोंगबुमा यामाहाको नयाँ थ्रीएस सोरूम

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Subscribe to our newsletter!

अन्तर्वार्ता

‘शिक्षण सामाजिक उत्तरदायित्व बोकेको मर्यादित पेसा हो’

‘यन्त्र ९.०’ प्रतिस्पर्धा अन्तर्राष्ट्रिय रोबटिक्समा प्रवेश गर्ने माध्यम हो

सम्बन्धित सामाग्री

एभरेष्टमा इन्जिनियरिङ कलेजमा छलफल

अनुसन्धान: स्मार्टफोनमा भल्ट अनुप्रयोगहरू ‘एपहरू’ पत्ता लगाउने नयाँ तरिका 

हिमाल युथ विज फेस्टिवल सम्पन्न

विराटनगरबासीले तेह्रथुमको सर्वाङ्गिण विकासको लागि सोच्नुपर्नेः प्रदेश प्रमुख खापुङ

बौद्ध विद्वान डा. ज्ञानपूर्णिक महास्थवीर अग्गमहापण्डित भिक्षुको स्मृति सभा

नेक इग्नियमको प्रवर्द्धनका लागि फ्ल्यास मोब

नयाँ अनुसन्धान : चलाख मानिसहरूको निर्णय क्षमता राम्रो हुने

गोंगबुमा यामाहाको नयाँ थ्रीएस सोरूम

×