जेनेभा । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) ले आज सार्वजनिक गरेको ग्लोबल स्टाटस रिपोर्ट अन न्युरोलोजी अनुसार विश्वका दुई तिहाइभन्दा बढी देशमा स्नायु सम्बन्धी रोग (Neurological Disorders) नियन्त्रणका लागि कुनै राष्ट्रिय नीति छैन। यी रोगहरू हरेक वर्ष १ करोड १० लाखभन्दा बढी मृत्युको कारण बन्ने गरेका छन्।
रिपोर्ट अनुसार हाल विश्वको ४० प्रतिशत जनसंख्या अर्थात् ३ अर्बभन्दा बढी मानिस स्नायु सम्बन्धी रोगबाट प्रभावित छन्। सन् २०२१ को तथ्यांकअनुसार मृत्यु र अपांगताको प्रमुख १० स्नायु रोगहरूमा स्ट्रोक, नवजात शिशुमा मस्तिष्क क्षति (Neonatal Encephalopathy), माइग्रेन, अल्जाइमर तथा अन्य डिमेन्सिया, मधुमेहजन्य स्नायु क्षति, मेनिन्जाइटिस, एपिलेप्सी, समयपूर्व जन्मसँग सम्बन्धित स्नायु समस्या, अटिज्म स्पेक्ट्रम डिसअर्डर, र स्नायु प्रणालीका क्यान्सरहरू परेका छन्।
न्युरोलोजीमा नीति, बजेट र जनशक्ति अभाव
डब्लुएचओका अनुसार न्युरोलोजीसम्बन्धी नीति बनाउने देशको संख्या केवल ३२ प्रतिशत (६३ देश) मात्र छ। त्यसमध्ये १८ प्रतिशत (३४ देश) मा मात्र बजेट छुट्याइएको छ। न्युरोलोजी सेवा सार्वभौमिक स्वास्थ्य सेवामा समावेश गर्ने देश पनि २५ प्रतिशत (४९ देश) मात्र छन्।
कम आय भएका देशहरूमा उच्च आय भएका देशको तुलनामा न्युरोलोजिस्टको संख्या ८२ गुणा कम छ। ग्रामीण तथा सेवा-वञ्चित क्षेत्रहरूमा स्ट्रोक युनिट, बाल स्नायु सेवा, पुनःस्थापना तथा पालीएटिभ केयरजस्ता सेवा अत्यन्तै सीमित छन्।
“विश्वका एक तिहाइभन्दा बढी मानिस मस्तिष्कसम्बन्धी रोगसँग जुधिरहेका छन्। हामीले उनीहरूलाई आवश्यक सेवा पुर्याउन सक्नुपर्छ,” डब्लुएचओका सहायक महानिर्देशक डा. जेरेमी फ्यारारले भने। “यी रोगहरू मध्ये धेरैजसो रोकथाम गर्न सकिन्छ वा प्रभावकारी उपचार सम्भव छ, तर सेवा अझै धेरैको पहुँचबाहिर छ।”
रिपोर्टका मुख्य निष्कर्षहरू
- १९४ सदस्य राष्ट्रमध्ये केवल १०२ देशले रिपोर्टमा सहभागिता जनाए।
- ४६ देशमा मात्र हेरचाहकर्ताका लागि सेवा उपलब्ध छ भने ४४ देशमा कानुनी सुरक्षा व्यवस्था छ।
- हेरचाहकर्ताको जिम्मेवारी प्रायः महिलाले निर्वाह गरिरहेका छन्, तर उनीहरूलाई न त मान्यता दिइन्छ, न त सहयोग।
- न्युरोलोजीसम्बन्धी अनुसन्धानमा लगानी न्यून छ, विशेषतः कम तथा मध्यम आय भएका देशहरूमा।
कार्ययोजना र डब्लुएचओको आह्वान
सन् २०२२ मा सदस्य राष्ट्रहरूले एपिलेप्सी तथा अन्य स्नायु सम्बन्धी रोगहरूका लागि अन्तरक्षेत्रीय विश्वव्यापी कार्य योजना (Intersectoral Global Action Plan on Epilepsy and Other Neurological Disorders) पारित गरेका थिए। यसले नीति निर्माण, सेवा विस्तार, डेटा प्रणाली सुधार, तथा पीडितको सहभागितामा समावेशी नीति निर्माणको खाका प्रस्तुत गर्छ।
डब्लुएचओले सरकारहरूलाई निम्न चार बुँदामा कार्य गर्न आह्वान गरेको छ:
- स्नायु रोगलाई नीति प्राथमिकता बनाउने;
- सार्वभौमिक स्वास्थ्य सेवा मार्फत न्युरोलोजी सेवा विस्तार गर्ने;
- जीवनभर मस्तिष्क स्वास्थ्य प्रवर्द्धन गर्ने;
- डेटा प्रणाली सुदृढ गर्दै निर्णय प्रक्रियामा उत्तरदायित्व सुनिश्चित गर्ने।
यदि तत्काल कदम चालिएन भने स्नायु रोगको बोझ अझै बढ्नेछ र विश्व स्वास्थ्य असमानता गहिरिंदै जाने डब्लुएचओले उल्लेख गरेको छ।
Leave a Reply